Woordgroepen en samenstellingen: los, streepje of aan elkaar?

In het tweede deel van 10 gouden tips voor lastige taalkwesties kwam ‘t sexy fokschaap voorbij met ’t kofschip. De vervoeging van het werkwoord deleten leverde nog aardig wat junkmail op.

Een veelvoorkomende hoofdbreker op taalgebied is het gebruik van het koppelteken bij samenstellingen: kreeg John Ewbank nu een burnout, een burn out of een burn-out van het Koningslied?

Nederlandse woorden: aan elkaar waar het kan

Als je meerdere Nederlandse woorden verbindt die op zichzelf ook een woord vormen is de regel simpel: samenstellingen schrijf je aan elkaar tenzij de uitspraak daardoor verandert.

Ga je naar een adviseur omdat je wilt weten hoe het met je hypotheek gesteld is, dan ga ja naar de hypotheekadviseur.

De sprieterige dingen waar Jamie Oliver zo graag mee kookt zijn lente-uitjes.

Samenstellingen met afkortingen

Is een van de woorden een afkorting, dan gebruik je een koppelteken:

Voor het begrijpen van de spellingsregels hoef je geen Hbo-niveau te hebben.

Gaat het om een afkorting die ingeburgerd is als woord en waarvan haast niemand meer weet waar het voor staat, dan schrijf je het wél aan elkaar:

Iedereen weet dat je je pincode niet bij je pinpas moet bewaren, maar hele volksstammen doen het wel.

Gelijkwaardige samenstellingen

Samenstellingen waarbij beide woorden gelijkwaardig zijn en omgewisseld kunnen worden zonder dat de strekking verandert schrijf je met een koppelteken:

De pianiste-componiste gaf een politiek-ideologisch concert in het hotel-restaurant.

Je kunt immers ook spreken van een componiste-pianiste, maar niet van adviseur-hypotheek. Vervelend is dat de automatische spelling- en grammaticacontrole van Word deze samenstellingen fout rekent en voorstelt dat je ze aan elkaar schrijft. Vertrouw dus nooit alleen op deze controle!

Samenstellingen met cijfers, letters en merknamen

Voorbeeld uit de praktijk van de Moleskine-website:

Alle Moleskine notebooks van A4 formaat

Twee fouten in één zin op de website van de legendarische notitieboekjes waar Ernest Hemingway naar verluidt niet zonder kon. Samenstellingen met een merknaam schrijf je namelijk aan elkaar, maar als het de leesbaarheid bevordert mag een koppelteken ook. Samenstellingen met cijfers en letters schrijf je altijd met een koppelteken.

Correct is dus:

Alle Moleskine-notebooks van A4-formaat.

Samenstellingen met Engelse woorden

Met die notebooks komen we direct aan bij het volgende dilemma: hoe zit het met samenstellingen en woordgroepen met Engelstalige woorden?

Vuistregel is dat combinaties van Nederlandse en Engelse woorden aan elkaar worden geschreven, evenals combinaties van alleen Engelse woorden die in Nederland zijn ingeburgerd. Een koppelteken mág, als dat de leesbaarheid vergroot. Een spatie gebruiken en de woorden ‘los’ schrijven mag niet.

Ik ontvang dagelijks een hele hoop junkmail, omdat ik graag meedoe aan wedstrijden en nooit de kleine lettertjes lees.

En staat er in het Engels al een koppelteken, dan moet je deze ook in het Nederlands gebruiken:

Het worstcasescenario is dat John een enorme burn-out kreeg door alle heisa rondom zijn Magnum Opus.

Vragen?

Je weet nu waarom de componist-producer altijd een A4-notitieblok bij zich heeft om in de toekomst een burn-out te voorkomen.  Ik hoor graag of je baat hebt bij de tips en mocht je nog vragen hebben, dan kun je die in je reactie achterlaten.

Heb je nog steeds zo je twijfels over het juiste gebruik van de grammaticaregels, dan kun je je zelfgeschreven tekst altijd laten nakijken door een tekstcorrector. Helemaal uitbesteden kan natuurlijk ook, zodat je tijd overhoudt voor de dingen die je leuk vindt. Een bestseller schrijven in je Moleskine-notebook, bijvoorbeeld.

Linda Hollander schrijft teksten en artikelen voor websites van bedrijven en organisaties. Ze heeft een hekel aan sport en haar favoriete hobby is lezen in bed. Met een zak chips.