Over ’t kofschip en ’t sexy fokschaap
In het eerste deel van deze feuilleton vertelde ik dat de meest gemaakte taalfouten om het gebruik van de d’s en t’s in de tegenwoordige tijd draaien. En je raadt het al: in de verleden tijd kan net zo ingewikkeld zijn.
Verleden tijd en ’t kofschip
Misschien herinner je je de regel van ’t kofschip nog, die er vroeger op school flink ingeramd werd. De regel kun je gebruiken om te bepalen of een werkwoord een ‘d’ of ‘t’ krijgt in de verleden tijd. De klinkers staan er als ezelsbruggetje tussen, het gaat om de letters TKFSCHP. Staat de laatste letter van de stam hierbij? Dan plak je er een ‘t’ achter.
Haal van het hele werkwoord ‘en’ af, zodat je de stam overhoudt:
Schaatsen wordt dan schaats-
Komt de laatste letter voor in ’t kofschip? Dan gebruik je een t in de verleden tijd:
(Schaatsen)
Willem-Alexander schaatste in 1986 de Elfstedentocht uit.
Zodra een letter verandert in de verleden tijd, zoals bij beven, wordt het iets ingewikkelder en ontstaan de meeste fouten. Onthoud dat je altijd uitgaat van het gehele werkwoord in de tegenwoordige tijd:
Dus niet beefden en beef-
Maar beven wordt bev-
Komt de laatste letter niet voor in ’t kofschip? Je raadt het al:
(Beven)
John Ewbank beefde van woede toen hij de eerste recensie onder ogen kreeg.
‘t Sexy fokschaap
Door de opkomst van Engelse woorden in onze taal, de toegenomen interesse in de intensieve veeteelt en de wetenschap dat alles met sex erin beter verkoopt hebben taaldeskundigen besloten om ’t kofschip in te ruilen voor ’t sexy fokschaap. Voordeel hiervan is dat je niet meer hoeft te onthouden dat bij werkwoorden waarvan de stam eindigt op -x deze laatste als -ks wordt beschouwd en dus een ‘t’ krijgt.
(Faxen)
De toekomstige koning faxte John een sympathiebetuiging.
Nog een lastig Engels woord
Werkwoorden als deleten zijn niet meer weg te denken uit de moderne taal, maar met name online gaat het regelmatig mis:
Hij delete zijn geschiedenisfolder op zijn computer zodat ik er niet achter kwam. Nu ben ik er achter gekomen (hoe maakt in dit geval even niet uit) en ik voel me vreselijk.
Aldus een wantrouwende Viva-lezeres. Behalve dat het mij wel degelijk uitmaakt hoe ze er achter is gekomen (Kroop ze stiekem achter zijn laptop terwijl hij sliep? Schakelde ze een bevriende IT-specialist in om de boel te hacken? Installeerde ze een verborgen camera in zijn thuiskantoor?) is ook het gebruik van het werkwoord deleten niet correct.
Deleten krijgt volgens de regels ook een ‘t’, maar nu komt het lastige: om het woord goed te kunnen uitspreken is een extra ‘e’ nodig. Het lijkt een beetje raar als je schrijft dat John zijn geschiedenis deletete om te voorkomen dat zijn eega zou merken dat hij geobsedeerd was door de slechte recensies, maar het is wél de juiste spelling.
Vragen?
Je weet nu waarom moderne docenten ’t kofschip uit hun repertoire deleteten en dat onze veelbezongen koning dat kruisje écht zelf bij elkaar geschaatst heeft. Ik hoor graag of je baat hebt bij de tips en mocht je nog vragen hebben, dan kun je die in je reactie achterlaten.
Heb je nog steeds zo je twijfels over het juiste gebruik van de grammaticaregels, dan kun je je zelfgeschreven tekst altijd laten nakijken door een tekstcorrector. Helemaal uitbesteden kan natuurlijk ook, zodat je tijd overhoudt voor de dingen die je leuk vindt. Oefenen voor de Elfstedentocht 2014, bijvoorbeeld.
Linda Hollander schrijft teksten en artikelen voor websites van bedrijven en organisaties. Ze heeft een hekel aan sport en haar favoriete hobby is lezen in bed. Met een zak chips.
Trackbacks/Pingbacks